Overclock Nedir? Ne işe Yarar? Nasıl yapılır?

Overclock Türkçede tam karşılığını birebir bulamasada en uygun "hız aşımı-hız aşırtma"gibi terimlerle ifade edilmektedir.Biz kısaca overclock'a bir işlemciyi normal çalışma frekansının daha üstünde bir frekansda çalışmaya zorlamak diyebiliriz.

Bu ne demektir?Diyelimki elimizde P4 3000 mhz bir işlemcimiz var biz bunu 3200 mhz de çalışmaya zorlar ve başarılı olursak overclock yapmış oluruz.
Peki bunu nasıl yaparız?. Her işlemcinin bir iç frekansı vardır.Front side bus denilen (kısaca fsb) Türkçe olarak önyüz veri yolu diyebileceğimiz mhz cinsinden bir çalışma frekansı var ve bunun yanında her işlemcinin bir çarpan kat sayısı vardır (x9 , x10, x15 gibi) ve bu çarpan ile fsb hızını çarptığımızda işlemcinin asıl mhz ini bulmuş oluyoruz.Örnek olarak P4 3.0 ghz için bu değer fsb 200x15 olduğundan 3000 mhz dir.

Şimdi önümüzde toplam mhz i arttırmak için 2 yol bulunduğunu öğrendik.

Birinci yol Fsb hızını arttırmak,

İkinci yol çarpan kat sayısını arttırmak suretiyle toplam mhz i arttırmaktır.Şimdi biz bu iki değerden fsb yada çarpan hangisini arttırırsak arttıralım elde ettiğimiz mhz değeri yükselecektir.Yani overclock yapmış olacağız.Malesef intel işlemcilerin genellikle çarpanları kilitli olduğu için bu değerle oynama yapılamıyor ve bu yüzden iş sadece fsb hızını artırmaya kalıyor.Amd işlemcilerde durum daha farklı, çoğunlukla çarpanları açık oluyor yada bazı yöntemlerle kilitli olsalar bile açılabiliyorlar.Bu durumda her iki değerlede oynama imkanı doğduğu için daha esnek overclock imkanımız olabiliyor amd işlemcilerde.Aslında şunuda unutmamakta fayda var.Her ne kadar çarpanlarla oynama çeşitliliğimiz olsa bile overclockta en yüksek performansın fsb hızını arttırmakla elde edilebileceğini unutmayın.Nedeni ise yüksek fsb hızlarında buna bağlı olarak,bellek denetleyicisi, depolama aygıtları denetleyicileri ve AGP/PCI saat hızları da artar.Tabi AGP/PCI saat hızları yüksek overclocklarda sorun çıkarabildiği için stabilite için modern anakartlara bu hızı sabitleme özelliği ilave edilmiştir.

Şimdi adım adım overclock yapmaya başlayalım.

Öncelikle şunu belirtmeliyim ki overclock için en önce boardumuzun bu işe elverişli olarak üretilmiş olması gerekmektedir.Yani overclock için neler gerekiyorsa her özelliğin mevcut olması gerekiyor.Bu özellikleri aşağıdaki resimlerlede göreceksiniz.Overclock'a niyetlendiyseniz öncelikle uygun bir board edinmelisiniz yoksa overclock için doğru düzgün özellik sunmayan anakartlarla bu işe koyulmak boşuna uğraş ve moral bozukluğu olacaktır.Tabi iş sadece board ile bitmiyor.Overclock için buna yatkın birde işlemci bulmamız gerekiyor.Bu iş öylesine ilginç ki her işlemcinin overclock perfromansı aynı olmuyor.Üretim tarihleri,üretim yerleri,kodları bir işlemcinin overclock performansını değiştirebiliyor hatta öyleki bazen aynı üretim yer tarih ve kodlarına sahip iki işlemcide bile aynı overclock değerlerine ulaşamayabiliyorsunuz.Yani bu iş öncelikle şans işi tabi ama önce overclock forumlarında hangi cpu ve kodların overclocka daha yatkın olduğuna dair bilgi edinmekte ve işlemci seçiminide ona göre yapmakta fayda var.
İşlemcimizide seçtikten sonra iş tabiki yine bitmiyor;sırada ram var.Eğer stabil bir overclock yapmak ve maximum performans almak istiyorsak ramlerimizin kaliteli ve cas gecikmesinin (cl2-cl2,5-cl3 gibi.düşük değer daha iyi) mümkün olan en düşük değerlerde olması gerekiyor.
Buna ilaveten overclock yapılan parçaların enerji ihtiyaçları artacağından mutlaka kaliteli ve en az 400 watt lık bir powersupply ımızın olması gerekiyor.
Tabi son olarak en önemli konu soğutma.Overclock edilen sistemimiz daha fazla ısınacağı için (en başta cpu) çok daha iyi bir soğutmaya sahip olmamız gerekiyor.
Aslına bakarsak overclock işi oldukça pahalı ve riskli bir hadisedir.Farkındaysanız sözünü ettiğim tüm enstrümanlar normallerinden daha pahalı olan şeyler.Her şeyin iyisini almak durumunda olduğumuzdan bu iş haliyle pahalıya gelecektir.(Tabi bazen umulmadık uygun fiyatlı ürünlerede denk gelerek ucuza mal etmek de mümkün) Elbette pahalı donanımlarımızın zarar görme riskide vardır her zaman için.

Riskli ve pahalı,peki o zaman niçin overclock yapıyoruz?

Bu soruya verilecek en kısa ve öz cevap hazdır,ihtirasdır.İnsanı bir kere sardımı kolay kolay kurtulmak mümkün değildir

Overclock için öncelikle boardumuzun biosu dediğimiz temel ayaralamaların bulunduğu kısma girmemiz gerekiyor. (Her ne kadar windows üzerinden de overclock yapma imkanı olsada sağlam overclockcular tarafından tercih edilen bir tarz olmadığından o konuya hiç girmeyeceğim)
Pc açılırken del tuşuna basarak biosa girilir.Ben yaygın olduğu için i865 çipsete sahip kendimde kullandığım abit AI7 nin biosundan örnek verceğim.
Diğer boardlarda üç aşağı beş yukarı aynı gibidir.

Abitin meşhur soft menüsünden cpu,ram,agp frekans ve voltaj ayarlarının bulunduğu en can alıcı bölüme giriyoruz.

Üstte görüldüğü gibi default ayarlardaki görünümümüz bu.Tüm değerlerimiz olması gerektiği gibi yani default.


Bize default değerler lazım olmadığı için "cpu operating speed"seçeneğini "user defined"yapıyoruz ki cpu fsb ,cpu:ram oranı ve agp/pci ayarları açık hale gelsin. Çünkü bu değerlerle oynayarak overclock yapacağız.

Öncelikle fsb miktarını biraz arttırıyoruz ben 200 mhz den 250 ye çıkardım ama cpu ma güvendiğim için direkt bu değeri denedim. Siz azar azar arttırmayı deneyin aceleci olmayın. Mesela önce 210 mhz e çıkarın sonra 220 ye.
Dikkatinizi çektiyse ben cpu:ram ratio(oranı) nı 1:1 yaptım bu ne demek? Bu cpu ile ramlerimin 1:1 eşit aynı mhz de senkron çalışacağı anlamına geliyor. Tabi benim ramlerim DDR 566 olduğu için (2x 283 mhz) cpu ile senkron rahatlıkla çalışabilmekte. Eğer sizin elinizde bu değerlerde çalışan ramler yoksa bu değeri düşürmelisiniz.

(Bazı boardlarda bu şekildede yer alabilir cpu:ram oranı sizi şaşırtmasın)




Yani eğer DDR 400 ramlere sahipseniz ve ramlerinizin 200 mhz üzerinde çalışamayacağına eminseniz bu oranı yukarıdaki görülen seçeneklerdeki gibi 5:4 yapmalısınız ki sistem çakılmasın. Bence önce ramlerle uğraşmak yerine öncelikle işlemcinizin sınırını bulabilmek amacıyla ram oranınızı düşük bir oranda tutun,mesela 3:2 gibi. Bu durumda ramler daha düşük değerlerde çalışacağı için cpu sınırını tayin etmenize engel olamayacaklardır.

Cpu nın sınırını nasıl bulacağız?

Öncelikle default voltajında mhz olarak gidebildiği yere kadar arttıracağız. Her arttırdığımızda pc yi kapatıp açıp stabilitesini ve en önemlisi cpu sıcaklığını kontrol etmelisiniz. Eğer stabilite ve ısınma sorunu yoksa bu iyi haber demektir yolumuza devam edebiliriz. Tekrar tekrar biosa girip fsb hızını arttırdıktan sonra diyelimki işlemcimiz artık 240 fsb de çakılmaya stabilliğini kaybetmeye başladı. Ha tabi bunu nasıl anlıyoruz ,stabiliteden kasıt öncelikle fsb arttırırmından sonra windowsa sorunsuz bir biçimde girmesi ve bir kaç bench programıyla sandra,pc mark vs. gibi yapılan testleri başarıyla reset,donma vs.olmadan tamamlamasıdır. Bunlardan geçemiyorsa reset yada donma oluyorsa bu demektir ki cpu muzun default voltajındaki sınırına gelmiş bulunuyoruz. Ne yapacağız?Tekrar biosa giriyoruz.

Üstte görüldüğü gibi cpu core voltajını bir miktar arttırmak işe yarıyabilir. Bu stabilitesi bozulan işlemciye yardımcı olabilir. Bunu yaparken azar azar yapmakta fayda var çünkü overclockda en tehlikeli hadise voltaj olayıdr,fazla voltaj direkt cpu nuzu götürebilir.İntel işlemcilerde (northwood) 1.7 voltu aşmamanız en doğru yol olacaktır.Buna kabaca default voltajın %15 fazlasını aşmamak ta diyebiliriz.
Bu şekilde voltaj arttırımlarıyla stabilite sağlandıktan sonra yeniden fsb arttırımlarına giderek cpu nun çıkabileceği stabil en yüksek değeri buluruz. Bahsettiğim gibi test programlarıyla denedikten sonra en uygun değeri buluruz. Tabi tekrar ediyorum tüm safhlarda cpu sıcaklığını kontrol altında bulundurmalısınız. Cpu nuzun default durumdaki sıcaklığının %25 den fazla artmamasına dikkat edin. Her ne kadar bazı boardlar sıcaklığı doğru okumasalarda dediğim gibi en doğru yol default halindeki değer ile overclock sonrası değeri%25 ten fazla olmaması. Fazla sıcaklık demek tehlike demek,işlemcinin çok yıpranması demek,stabilitenin bozulması demek olduğunu aklınızdan çıkarmayın.

Şimdi sıra geldi ramlerimizi yoklamaya;
Şimdi ramlerin sınırını bulacağız. Bunu önce yukarıda görüldüğü üzere cpu:ram oranıyla oynayarak bulacağız. Eğer ramlerimiz zaten hızlıysa DDR500 ve üzeri zaten pek sorun çıkmayacaktır fakat ramlerimiz DDR 400 yada daha düşüğü ise 1:1 cpu/ram oaranını kaldıramayabilir. Bu durumda mecburen ramleri daha düşük bir değerde çalıştırmak zorunda kalacağız mesela 3:2 yada 5:4 gibi. Fakat bu ramlerin sağı solu belli olmuyor bazen oem bir ram alıyorsunuz DDR 400 yada 366 ve normalde bu değerlerde çalışması gerekiyorken sizi şaşırtıyor ve neredeyse DDR 500 hızlarında bile çalışabiliyor. Bunu deneyerek bulacaksınız. Aynı cpu gibi denediniz ve bir yerden sonra sistem çakıldı. Cpu muzun sınırını bildiğimiz için cpu dan şüphelenmiyoruz. Cpu voltajını arttırdığımız gibi ram voltajını arttırmakta fayda sağlayabiliyor.

Resimdeki gibi ram voltajını arttırarak en stabil ve max değerini buluyoruz.Tabi bazı ramler voltajı sevmeyebilir ve voltaj tam tersi etkide yapabilir.Voltajı seven ramlere denk geldiysek şanslıyız bu ramlerle epeyce yukarı mhz lere çıkabiliriz.
Ramlerinde sınırını bulduk şimdi geldik ram timingleriyle oynamaya yani ramlerimizi daha düşük cl değerleriyle daha agresif çalışmaya zorlamaya.Düşük cl değeri daha çabuk veri döngüsü olacağı için daha fazla performans demektir.Bunun içinde ana menümüzden advanced chipset features a girerek yapıyoruz.

Buradan DRAM timing selectable dan manuel yaparak seçeneklerin açılmasını sağlıyoruz

Resimde görüldüğü gibi buradaki ram zamanlamalarını deneme yanılma yoluyla düşürmeye çalışıyoruz. Dediğim gibi ne kadar düşük değer o kadar performans. Tabi her ramin kaldırabileceği timingler farklıdır. Benim buradan şu ayarlarda olsun demem mümkün değil. Deneyerek bulacaksınız. Bulabildiğimiz en düşük ram zamanlaması beraberinde stabiliteyide sunuyorsa ram lerimizide azami derecede overclock etmişiz demektir.
Bu arada i875 çipsetlerdeki ramlere artı bir performans daha getiren PAT (Performance Acceleration Technology) hadisesi i 865 chipset boardlarda değişik adlar adı altında sunulabiliyor. Bu kiminde Hyper Path adı altında kiminde game accelerator adı altında sunuluyor.Bunlarıda deneyerek buluyorsunuz.Çünkü her ram ve i865 board bu özellik aktif edildiğinde stabil çalışmayabiliyor.

Tüm bu denemeleri yaparken overclock ettiğiniz bileşen cpu yada ram yaptığınız arttırımı hazmedemediğinde sisteminiz kilitlenip hiç açmayabilir. Telaş etmeyin, bunlar olağan durumlardır. Çaresi, cereyanı kesip beş on saniye bekledikten sonra insert tuşuna basılı tutarak sistemi yeniden açmaya çalışmak. Bazen buda çare olmaz o zaman board üzerinde bulunan clear cmos jumper ile biosu resetleyerek default değerlerde açılmasını sağlamalısınız.Tabi bu tüm yaptığınız ayarlamaları sil baştan yeniden yapmanız demektir.
(Önce boardunuzu iyi tanımalısınız.Kitapçığını inceleyip ne nerede öğrenmelisiniz)

Bu arada amd den de bir örnek vereyim.En meşhur ve performanslı chipseti nforce2 ve tabiki abit nf7 den bir örnek.

Bu resimde görüldüğü gibi işlemcinin çarpanı açık ve burada istediğimiz gibi çarpanlada oynama imkanımız var.Yani hem fsb hemde çarpanla değişik varyasyonlar yapma imkanımız var tabiki toplam makul mhz değerlerinin üzerine çıkmamak kaydıyla.Görüldüğü gibi nf7 de birde chipset voltaj ayarı var.Bunuda arttırmak nf7 de stabiliteyi arttıran bir unsurdur.Ayriyeten agp voltajı da var ki bu zaten diğer platformlarında çoğunda var.Ekran kartı oc edildiğinde Stabiliteyi arttırdığı rivayet edilir ama ben pek bu rivayeti doğrulayamadım yani pek bir işe yaramıyor ama siz deneyebilirsiniz tabiki.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Athlon64 3000+ Venice overclock ilavesi
Gelen istek üzerine Athlon64 overclock ile ilgili ilave yaptım.Burada örnek olması için Asus A8N SLI boarddan resimler koydum.Overclockun mantığı aynı olduğu için burada fazla ayrıntıya girmeyeceğim,genel bilgiler vereceğim.Ayrıntılar için ve overclock mantığı için yukarıdaki P4 örneğini iyi okumanızı tavsiye ederim.Bunda fark Hyper Transport olayıdır.Kabaca 1000 mhz i tuturmalısınız Fsb oranı arttıkça HT de artacağı için sorun çıkaracaktır o yüzden default 5 olan HT çarpanını yaptığınız fsb ye göre düşürmelisiniz mesela 250 fsb yaptıysanız 4 e düşürünki yine 1000 mhz lik değer tutturulmuş olsun.Resimlere geçelim.

En çok satılan ve oc yeteneğide iyi olan 3000+ venice benimde kullandığım işlemci.Gördüğünüz gibi üzerindeki kodlara göre oc yeteneği iyi yada kötü olabiliyor.Birazda şans işi ama BPMW kodları iyi olarak biliniyor ve buda öyle bir işlemci.Default voltaj ile 300x9=2700 mhz günlük çalışabiliyor.

Biosa giriyoruz.

Advanced menüde görüldüğü gibi bize gerekli olanlar cpu configürasyon ve jumperfree configürasyondur."Benim board böyle değil ben napacağım" demeyin hemen hemen tüm boardlarda mevcuttur adı farklı yada giriş menüleri farklı olabilir.Kısaca cpu ayarlamaları ve ram ayarlamalarının olduğu menü yada menüler diyebiliriz.
Jumperfree den cpu ve ram ayarlamalarını yapacağımız bölüme giriyoruz.Tekrar ediyorum bu her boardda jumperfree diye yer almıyor bu asusa özgü bir ifade.

Bir çok boardda oc için hazır bir takım modlar vardır.Kiminde yüzdeli oc varken kimindede böyle isimlendirmeler bulunmaktadır.Fakat biz herşeye kendimiz hükmetmek istediğimizden manuali seçeceğiz.

Görüldüğü gibi 200 mhz den başlayarak 400 mhz e kadar uzanan bir cpu frekansımız var.Tabi 400 rakamının biraz abartı olduğunu belirteyim.

Buradada cpu çarpan kısmı var.Farkındaysanız aşağıya doğru çarpanı değiştirebiliyoruz.Fakat genellikle pek aşağıya doğru düşürülmesinin bir anlamı yok o yüzden default hali yani 9 çarpanıyla kalması daha iyi 3000+ için.Tabi bu 3200+ ve üzeri işlemciler için artıyor siz artık duruma göre hareket edeceksiniz.

Bu kısımda cpu voltajını ayarlayabiliyoruz.Yüksek mhz lerde gerektiğinde bir miktar arttırabiliriz.1.6 voltun aşılmaması tavsiye edilir.

Pci express kilidimiz var.buradan stabiliteyi bozmayacak değeri seçip sabitliyoruz.

Aynı şekilde stabilite bozulmaması için (oc a engel olmayacak daha doğrusu ) değeri seçiyoruz.

Ram voltajınıda ayarlayabileceğimiz kısım burası.Ramlerimizin durumuna göre voltajı belirliyoruz.

Burada işimiz bittikten sonra bir önceki menüye geri dönüp DRAM configurationa giriyoruz.

Ramlerimizin durumuna göre ve yaptığımız overclock miktarına göre buradan ramlerin çalışma oranını belirliyoruz.

Timing durumunu manuele getirirsek cas gecikmelerini kendimiz belirleyebiliriz.

Tüm ayarlamaları yaptıktan sonra Fsb oranımıza göre baştada belirttiğim gibi HT hızını ayarlamamız gerekiyor sistemimizin düzgün çalışması için.Dediğim gibi amaç 1000 mhz değerini tutturmaya çalışmak kabaca.Buna göre fsb x 5-4-3 =Yaklaşık 1000 mhz gibi ayarlyoruz.

Genel olarak Athlon64 overclocking i böyle.Değerleri azar azar attırarak denerseniz daha iyi olur.Çeşitli denemelerden sonra en uygun ayarları zaten bulacaksınız.İlk konuda bahsettiğim gibi tüm aşamalarda sıcaklıkarı kontrol edin ezbere gözü kapalı oc yapmayın.Ya boardla gelen yazılılmları kullanın yada motherboard monitor benzeri bir şey.

Yaptığınız oc miktarını ve ramlerinizin hangi mhz de ve timinglerde çalıştığını kontrol etmek içinde cpu-z en uygunudur.

Athlon64 ler ile ilgili ilave bu kadar.İntel yada AMD, platformlar farklı olabilir boardlar farklı olabilir.Oc mantığı aynıdır."Benim board farklı bende şu şöyle değil bu böyle değil" demeyin yazıları en başından intel-AMD dahil okuyun mantığı sindirin ve öyle işe girişin.Banada özelden bir şey sormayın lütfen cevaplamayacağım.Herşey burada belli, anlamadığınız yada farklı bir sorununuz için forumda topik açınız.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Soğutma;

Evet mümkün olduğunca sade bir şekilde overclock'u anlatmaya çalıştım.Bahsettiğim gibi overclock edilen parçalar daha fazla ısınacağı için normalden daha iyi soğutma isterler.Bunun için en uygun olanı, cpu ile gelen kendi heatsink(ısı giderici)-fanı yerine tamamı bakır olan soğutucular kullanmak.

Bu soğutucunun üzerine tercihinize göre performanslı bir fan takabilirsiniz.Bu size stock soğutmadan çok daha iyi bir soğutma sağlayacaktır.

Bu tarz bir şeyde olabilir bu size kalmış ama tavsiyem fanınız performanslı ama bu resimdeki gibi devir ayarlı olsun yoksa normal zamanlarda overclocksuz kullanmak istediğiniz durumlarda sürekli sabit yüksek fan devir sesi sizi oldukça rahatsız edecektir benden söylemesi.


------------------------------------------------------------------------------------

Ekran kartlarında overclock

Evet sistemimizi overclock etmiş olduk.Tabi bununla yetinmeyebilirsiniz.Ekran kartınızıda overclock etmek isteyebilirsiniz.Bunuda yapmak için çeşitli yollar var.Kartınıza göre değişen Ati yada nvidia.Çeşitli programlar ile ekran kartlarınıda overclock etmek mümkün.Ati kartlar için ati tool oldukça kullanışlıdır.

Ati tool'u sistemimize kurduktan sonra çalıştırdığımızda karşımıza programın gördüğünüz arayüzü çıkıyor.9800xt kartım default değerlerinde ve bunu overclock etmek için hem ram hemde core-gpu (çekirdek)hızlarını yükseltiyoruz.Tabi bunuda aynı cpu overclock'undaki gibi yavaş yavaş deneyerek yapıyoruz.

Resimde görüldüğü gibi en yüksek stabil ve artifactsız değeri (görüntüde bozulmalar olmaksızın) bulduktan sonra o ayarda kullanıyoruz.


Nvidia kartlarda da çeşitli programlar var.Riva tuner,coolbits vs.gibi. Ben en pratik olanından bahsedeceğim.Yani coolbits'den.coolbits bir reg dosyası olup üzerine tıklandığında windowsumuzun (registry) kayıt defterine yerleşince nvidia ekran kartı sürücümüzün ayarlar bölümüne

Clock frequencies (saat frekans ayarları) adı altında bir seçenek eklenecek.Buradan ram ve core hızlarını ayrı ayrı ayarlamamız mümkün.

Coolbits size yeterli gelmeyebilir.O zaman farklı programlar deneyebilirsiniz.
Ben programlar için link vermiyorum çünkü sürekli güncelleniyorlar.Zaten google da aratınca bir sürü link bulunabiliyor.

Evet kısaca ekran kartına overclock'uda anlatmaya çalıştım.Tabi overclock hadisesi sadece bu kadar değil.Sizi ilerki dönemlerde bunlar kesmeyebilir, o zaman vmod olaylarınada girmek isteyebilirsiniz.Bu farklı bir hadise ve bununla ilgili benimde dahil bir çok arkadaşımızın çalışmaları var.Her kartın, her boardun mod şekli farklı o yüzden mod olayını alakalı topiklerden takip etmenizi öneririm.Bu topiğe bunuda eklersek iyice karışır durum.O yüzden bu topik böylece kalsın.

Faydalı olacağını ümit ediyorum.Yalnız bir kez daha hatırlatmakta yarar var.Overclock riskli bir iştir ve riski sadece yapan kişiye aittir.

Stabil overclock'lar diliyorum